#AUTalpin

«LA FINAMIRA RESTA ADINA LA FINAMIRA»

Ti has cumenzà cun vegn onns ad ir en las muntognas. Tge has ti emprendì da las muntognas en tut quels onns?

Bler, dentant surtut ina chaussa: pazienza– surtut en situaziuns difficilas. Las muntognas m’han mussà umilitad e respect.

Co è quai?

Sco guid da muntogna ed alpinist èn ins adina en stretg contact cun la natira. Jau stoss percepir ed analisar ses signals. Sche quai gartegia, sent jau ina gronda fidanza che ma gida da prender las dretgas decisiuns en muments difficils. Cura che jau sun en las muntognas, ma sent jau en il dretg lieu – era en situaziuns grevas. Ils problems effectivs (ils vers problems) sa chattan en la val.

E ir en muntogna er ina fugia?

L’idea ch’alpinists tschertgian il kick en las muntognas respectiv ch’els sajan là en ina permanenta extasa da dopamin, è ina idea faussa. Quai datti, dentant be en situaziuns unicas. Mes corp s’adattescha fitg bain a l’autezza, l’assimilaziun enavos en il mintgadi hai jau gia adina fatsch pli vess. Jau stoss ma disar vid la stretgezza da la vita en la val, vi da la sperdita dal sentiment da libertad.  Il return è per il solit pli pesant per mes corp e mia olma.

Ti es era stà al Mount Everest. Tge è stà il pli fascinant?

L’Everest è cun ses 8848 meters il pli aut punct dal mund. Ins na po betg raiver pli aut. Jau hai vulì realisar quest siemi e sun sgulà 1991 cun in’expediziun internaziunala a Nepal.

Co sa preparan ins per ina tala aventura?

Igl è cumparegliabel cun la preparaziun d’in sportist u d’ina sportista sin in campiunadi mundial. Tut stat en connex cun quest singul di. Jau hai passentà 8 emnas sin il glatscher per acclimatisar mes corp a las cundiziuns extremas; la gronda part dal temp en il champ da basa sin 5400 m. Il champ è il lieu da partenza, dil qual ils alpinists muntan adina puspè in toc l’Everest e returnan lura puspè. Igl è la suletta pussaivladad da s’adattar a la pitschna concentraziun d’oxigen. L’art è la regulaziun dal trenament. Sulettamain quels ch’interpreteschan correctamain ils signals dal corp, han ina schanza da muntar sin 8000 m senza oxigen supplementar.

Esi gartegià?

Nus essan stads duas giadas sin 8400 m. Stemprads d’autezza extrems han dentant impedì il success d’arrivar sin il punct culminant. Nus avain stuì turnar. Jau hai fatg tut per il success, ma la forza da la natira ha protestà.

Co vegnan ins a frida cun quai?

Jau n’hai mai gì il sentiment d’avair disdì. Quai fiss stà il cas, sche jau na fiss betg stà fit avunda u sche jau n’avess betg ademplì las pretensius corporalas u tecnicas. Per ir en muntogna dovri adina duas chaussas: la ventira e las dretgas cundiziuns al lieu. Jau ma regord anc bain dad in’annunzia al radio precis in onn suenter. 40 persunas èn arrivadas sin il piz e quai da fina bell’aura. Sco alpinist ston ins emprender d’acceptar tschertas chaussas. Sch’ins ignorescha signals d’alarm, sche poi esser ch’ins na turna betg pli en il cas extrem.

Tge è manegià cun la frasa "La via è la finamira"?

Sch’ins sa metta en viadi tar in lieu sco quel, lura resta la finamira adina la finamira; ed il viadi adina il viadi. Quai na vul betg dir ch’il viadi na possia betg esser interessant.

Fotografia 1) Hansi-Kessler en il Götterquergang sin la paraid al nord da l’Eiger.  
Fotografia 2) Il Mount Everest en la glisch dal davos radi da sulegl.

(Fotograf: Robert Bösch)

Midada da scena: La paraid nord da l’Eiger, igl è notg, zuglià en il satg da durmir, egliada averta sin 1000 m profunditad. Adina conscient ch’i po capitar insatge. Co pon ins sa metter avant quai?

Sesend sin il nas dad in grip, lià vi dad ina suga dad 11 millimeters. Là sesan ins sco sin ina nauscha sutga da biro – tge po capitar là? I dat lieus pli agreabels da passentar la notg. Cura che las davosas glischs sa stizzan, s’igniva il fraid plaunsieu en l’ossa – 10 minutas cupidar midan giu cun 30 minutas sa stgaudar. Cura che la davosa glisch sa stizza sin il Schilthorn, han ins almain la segirtad che l’alva dal di n’è betg pli uschè dalunsch.

N’has ti mai gì tema?

Tema è in’emoziun che m’influenzescha schon. En situaziuns pretensiusas fid jau adina da mia intuiziun. Quai sa mussa en mia gronda fidanza en il mument. Durant il raiver sportiv ma persequitescha suenter bleras experientschas anc adina la tema da crudar en la suga. E quai malgrà che jau sai exact ch’i na capita nagut auter che da sgular intgins meters en l’aria per lura vegnir piglià si da la suga. Tgi ch’è en ina situaziun da tema, na po betg avair success, perquai che la tema paralisescha. Il pli savens han ins gea betg tema da la situaziun, mabain da las consequenzas, che resultan ordlonder. En general vala dentant: Ins sto far frunt a las temas e sviluppar strategias, per savair sa confruntar cun ellas.

E tar la tema d’examens?

Igl è adina impurtant da betg anc provocar dapli temas. Jau na manegel betg questa malsegirtad avant examens che pussibilitescha ad ins la fin finala da clamar giu ses potenzial. Jau manegel questa tema paralisanta ch’impedescha da sviluppar ses potenzial. I na va dentant betg persuenter da prender als scolars ed a las scolaras la tema d’examens. Quai na funcziuna betg. Ins po cumparegliar questa situaziun cun quella en las muntognas. Sco guid stoss jau dar a mes osps la fidanza da savair dumagnar insatge. Jau stoss sustegnair els emoziunalmain, per ch’els possian sviluppar fidanza en lur cumpetenzas en situaziuns difficilas.  

Esi era ina dumonda da la fidanza en sai?

Natiralmain, quai savain nus gea tuts. En mintga rolla che jau surpigl sco persuna da cader, èsi mia intenziun da sustegnair ils commembers e las commembras da la gruppa. Quai poss jau per exempel far cun crear in’atmosfera d’emprender che pussibilitescha da clamar giu lur potenzial. Quests curts muments plain forza pussibiliteschan in svilup positiv. Quai sa mussa schebain en mia lavur sco guid sco era en quella sco scolast.

Pos ti explitgar quai cun in exempel?

In bun exempel da l’instrucziun da sport a la SAP dal Grischun è l’uschenumnà wallflip, il salto enavos vi da la paraid. Per blers ina chaussa nunpussaivla. Jau ma tschent damai la dumonda: Tge poss jau far per che tuts dumognian il salto, era sch’els èn da l’avis ch’els na sajan betg capabels? Jau stoss sentir, nua che las studentas ed ils students èn, nua ch’els han difficultads e malsegirtads. Quai è in process fitg persunal. Sco guid da muntogna stoss jau dar ad els la segirtad da savair dumagnar la situaziun e dar ad els fidanza en lur abilitads. Bler succeda nunverbalmain: entras la forza e la segirtad che jau dun.

Ussa essan nus spanegiads dal resultat.

I funcziuna. Fin a paucas excepziun tuts ristgan da far il wallflip. Ils giuvenils san far bler dapli che quai ch’ins manegia. Bler dapli che mo cupitgarolas.

E il sforz la via a la fortuna?

L’art è quel da carmalar las studentas ed ils students or da lur zona da confort. Lura sentan els co che lur corp remplazza adrenalin cun dopamin – il corp producescha damai hormons da fortuna. E precis quels muments fan che la vita è degna da vegnir vivida e che dattan a nus la pussaivladad da sa sviluppar positivamain.

Co resentas ti persunalmain da quests muments?

Cura che jau ves co che las studentas ed ils students sa legran ch’els han reussì insatge, ch’els n’han mai cartì fin ussa da pudair dumagnar, cura ch’els curran cun givels dal plaschair trais rundas tras la halla e cloman ‘Jau hai dumagnà, jau hai dumagnà, lura sun jau ventiraivel, perquai che jau hai ademplì mias spetgas a la cumpetenza dal rom. Ed jau sai: Tgi che surmunta sias temas e crai da pudair dumagnar insatge, sa era dar vinavant quai a sias atgnas scolaras ed a ses agens scolars. Igl è grondius da dar a las persunas fidanza en lur abilitads e d’als accumpagnar sin questa via. Quai è dapi 35 onns mia motivaziun sco scolast da sport.