Communicaziun a las medias

Orbita: L’emprim med d’instrucziun da lingua per il Grischun talian ch'é vegnì sviluppà en Svizra

Punctualmain per il cumenzament da l’onn da scola cumpara il nov med didactic per l’instrucziun taliana Orbita. Circa 150 scolaras e scolars da la segunda classa da las scolas primaras dal Grischun talian tutgan tar ils emprims che vegnan a duvrar il med d’instrucziun innovativ ch'è adattà spezialmain a las particularitads regiunalas e linguisticas da las regiuns talianas en il Grischun. "La nova seria da meds d’instrucziun maina ils uffants, cun l’entrada en scola, pass per pass da la lingua da mintgadi taliana a la lingua da furmaziun", declera dr. Franca Caspani, co-manadra dal project e manadra dal studi Stgalim primar a la SAP dal Grischun. "Quai vul dir che l’instrucziun da lingua maina dad enconuschientschas linguisticas implicitas ad enconuschientschas explicitas. Las finamiras da l’instrucziun da lingua èn da sviluppar e da mantegnair las cumpetenzas linguisticas fundamentalas e da render conscient strategias linguisticas. Quai duai succeder en in context social e communicativ impurtant."

La realisaziun e l’implementaziun dal med d’instrucziun, adattà al svilup ed a la vegliadetgna, en ils singuls stgalims da scola succeda ils proxims onns mintgamai al cumenzament dal nov onn da scola e vegn terminada l’onn 2028 cun l’introducziun en la 9. classa.

Sviluppà d’in team da project da 32 persunas

"Il svilup dad Orbita è stà in project fitg vast", uschia la co-manadra dal project. In team da 32 persunas da linguists, redacturas, auturs da cudeschs d’uffants, graficras, illustraturs e spezialists dad IT ha lavurà durant dus onns vi da la concepziun e vi da la realisaziun da la nova seria da meds d’instrucziun. Els èn vegnids sustegnids da var 15 persunas d’instrucziun e da didacticras e didactichers da lingua da la Scola auta da pedagogia da Locarno (DFA/PH SUPSI). "L’introducziun dal med d'instrucziun en las 2. classas suenter las vacanzas da stad è perquai in grond mument per nus tuts. In mument per il qual nus avain lavurà ditg", uschia Caspani.

Invista en il lavuratori dad Orbita: In team da 32 persunas è stà participà a l’elavuraziun da la nova seria da meds d’instrucziun.

L’introducziun dad Orbita marchescha in term impurtant en la furmaziun linguistica per scolaras e scolars da lingua taliana

Il med d’instrucziun Orbita sa basa sin in concept d’instrucziun che s'orientescha a las cumpetenzas e che correspunda a las pretensiuns actualas dal Plan d’instrucziun 21. El promova tant cumpetenzas linguisticas sco era culturalas e s’occupa dals basegns da las scolaras e dals scolars sin ils differents stgalims da scola. En quest connex vegn era resguardada la situaziun sociolinguistica speziala da la regiun.

Prof. Dr. Vincenzo Todisco, co-manader dal project e manader da la professura speziala per la didactica da plurilinguitad taliana integrada a la SAP dal Grischun, accentuescha l'impurtanza dal nov med d'instrucziun: "La seria da meds d'instrucziun gida a rinforzar las abilitads linguisticas da las scolaras e dals scolars, a promover lur identitad culturala ed a preparar els per in futur cun success en ina societad plurilingua ed adina pli digitala."

Particularitads regiunalas en il focus

Fin ussa vegniva duvrà en las scolas en emprima lingia materialias d’instrucziun da l'Italia. Quellas èn savens vegnidas cumplettadas cun materialias rimnadas individualmain da las persunas d’instrucziun tenor ils basegns da la classa. Cun Orbita metta l’Uffizi per la scola populara ed il sport dal chantun Grischun a disposiziun per l’emprima giada in med d’instrucziun obligatoric che garantescha d’emprender la lingua taliana da maniera unitara e confurma al stgalim. In novum en l’istorgia da la scola populara dal Grischun talian. Orbita è in med d’instrucziun che cumpareglia las particularitads regiunalas da la lingua e cultura taliana en il Moesano, en la Bregaglia ed en il Puschlav ina cun l'autra e cun aturas linguas e culturas. "Uschia mettain nus a disposiziun a las scolaras ed als scolars purschidas specificas per reflectar davart las atgnadads linguisticas e davart il process d’emprender linguas", di prof. dr. Vincenzo Todisco.

Co emprend’ins en 20 onns?

In ulteriur highlight dad Orbita è l’integraziun da material supplementar digital e d’exercizis interactivs che rendan viv l’emprender e ch’integreschan activamain las scolaras ed ils scolars. Ultra da materialias stampadas sco cudesch d’instrucziun, grammatica e carnet da lavur, stattan er a disposiziun unitads d’emprender digitalas, sco per exempel in trenament da leger cun ina funcziun da registraziun ed ina purschida differenziada ed adaptiva d’exercizis. “Nossa finamira è stada da sviluppar ina seria da meds d’instrucziun moderna ed innovativa che metta la lingua taliana en il context d’in mund collià, pluriling e multicultural”, di dr. Franca Caspani. Orbita na porscha betg mo pussaivladads d’emprender a las scolaras ed als scolars per sviluppar cumpetenzas linguisticas e culturalas, mabain als qualifitgescha era da sa far valair confurm al stgalim en in mund digitalisà.

Perquai è stà necessari in vast orizont cun sviluppar il concept. “Tge ans spetga ils proxims dus decennis? Questa dumonda ha fatschentà las sviluppadras ed ils sviluppaders gia en la fasa da concept”, uschia Caspani. “Nus avain pia stuì ans occupar da temas sco per exempel l’impurtanza da la scrittira, furmas actualas e futuras da la communicaziun e l’intelligenza artifiziala.” Il fatg ch’in concept d’emprender innovativ sco Orbita vegn uss utilisà gist en ina regiun perifera, saja ina particularitad e stettia per l'egualitad da las schanzas en la furmaziun en tut las regiuns.