En la societad datti adina puspè novas discussiuns davart l’instrucziun da linguas estras en scola. En quest connex vegnan discutads ils custs ed il niz da l’instrucziun da linguas estras, en spezial il squitsch per las scolaras ed ils scolars, las finamiras d’emprender cuntanschidas e la relevanza da tschertas linguas estras. Il project da perscrutaziun Modelli mentali dell’italiano L2 nella scuola elementare («Models mentals dal talian sco lingua estra en la scola primara», MoMIT) da la Scola auta da pedagogia dal Grischun e da l’Universitad da Berna (avust 2025 fin schaner 2029) sa deditgescha a quest tema per il cas specific dal talian sco emprima lingua estra en il Grischun tudestg. El vegn a furnir constataziuns davart ils models mentals da scolaras e scolars, da lur geniturs e da lur persunas d’instrucziun areguard il talian sco lingua estra da scola.
In project dal Fond naziunal svizzer davart il rom talian en il Grischun tudestg
In team da perscrutaziun internaziunal sut la direcziun da prof. dr. Vincenzo Todisco (professura per talian e didactica da talian a la Scola auta da pedagogia dal Grischun) e da prof. dr. Silvia Natale (Institut per lingua e litteratura taliana a l’Universitad da Berna) perscrutescha dapi la stad 2025 il tema dals models mentals davart il talian sco lingua estra en il Grischun en il rom dal project MoMIt, finanzià dal Fond naziunal svizzer.
Las tenutas, las emoziuns e las motivaziuns che vegnan subsummadas sut la noziun «models mentals» giogan ina rolla centrala per instruir ed emprender linguas estras. Per il talian en Svizra na datti fin uss nagins studis.
Tge vegn perscrutà?
Il studi ha la finamira d’eruir tge che las acturas ed ils acturs involvids en il Grischun tudestg – scolaras e scolars, las persunas responsablas per l’educaziun e las persunas d’instrucziun da talian – pensan davart il tema «Talian sco lingua estra», tge motivaziuns ch’els mussan areguard il rom da scola talian sco lingua estra e tge emoziuns ch’els collian cun questa lingua. Quai vegn perscrutà en in context singular: la part da lingua tudestga dal chantun Grischun è ina regiun, nua ch’il talian vegn instruì sco emprima lingua estra obligatorica (anc avant l’englais) a partir dal 3. onn da scola.
Co vegn fatga la retschertga da datas?
Durant l’onn da scola 2026/27 vegn il team da perscrutaziun a rimnar las datas quantitativas necessarias. Las scolaras ed ils scolars da las 6. classas dal Grischun tudestg, che sa participeschan voluntarmain, sco era las persunas responsablas per l’educaziun e las persunas d’instrucziun vegnan a respunder a las dumondas da perscrutaziun cun agid d’in questiunari. Ordavant vegnan realisadas en las trais gruppas discussiuns da gruppa specificas davart l’instrucziun da talian. Ultra da quai sa participeschan las scolaras ed ils scolars ad in'activitad en scrit (cun agid d’in C-test) ed ina a bucca (cun agid d’ina istorgia da maletgs).
A tge serva il studi da MoMIt?
Il project dal Fond naziunal svizzer MoMIt ha la finamira da far in maletg approfundà e scientificamain fundà dal talian sco lingua estra da scola en la part da lingua tudestga dal chantun Grischun. En quest connex servan ils models mentals per il talian sco lingua estra da las scolaras e dals scolars, da las persunas responsablas per l’educaziun e da las persunas d’instrucziun en il Grischun tudestg. Plinavant èn las perscrutadras ed ils perscrutaders interessads vi d’ina eventuala correlaziun tranter ils models mentals da las scolaras e dals scolars dad ina vart e da las persunas responsablas per l’educaziun e las persunas d’instrucziun da l’autra vart. Latiers manegia prof. dr. Vincenzo Todisco: «Da la perscrutaziun èsi enconuschent ch’i n’è betg tuttina tge che geniturs, scolaras e scolars e persunas d’instrucziun pensan d’in rom. Vegn la lingua considerada sco impurtanta u plitost sco inutila? Vegn ella percepida sco melodiusa u forsa sco betg currenta? Quai po influenzar la motivaziun dals uffants e la fin finala era lur progress d’emprender la lingua estra.» Tractada vegn era la dumonda, quant enavant ch’ils models mentals da questas acturas e da quests acturs correleschan cun las cumpetenzas da talian da las scolaras e dals scolars. «I dat in connex tranter la motivaziun da las persunas d’instrucziun e da las scolaras e dals scolars dad ina vart e dal svilup da las cumpetenzas da las scolaras e dals scolars da l’autra vart: quai è gia vegnì perscrutà pliras giadas. Nus vulain examinar, sche quai vala era en il cas che nus perscrutain», agiunta Todisco. «La furmaziun da scolastas e scolasts po era profitar, perquai ch’enconuschientschas davart la rolla dad emoziuns e motivaziuns pon gidar a concepir l’instrucziun da maniera pli effizienta.»
Grazia als resultats dal project da perscrutaziun vegni ad esser pussaivel da concepir da maniera pli effectiva il dialog tranter la dimensiun da la scola e da la famiglia e d’adattar adequatamain la purschida didactica da scolaziuns e da furmaziuns supplementaras per (futuras) persunas d’instrucziun da talian e dad autras linguas estras. La vista generala dal talian, acquistada da la perscrutaziun, e sia rolla entaifer il panorama da furmaziun svizzer, permetta plinavant in cumparegliaziun cun situaziuns sumegliantas da linguas minoritaras ordaifer la Svizra. Quai vegn ad enritgir la discussiun davart la situaziun da linguas estras (da minoritads) en la scola primara grazia a datas fundadas e scientificas.
In project da cooperaziun
Il project dal Fond naziunal svizzer MoMIt vegn manà da la Scola auta da pedagogia dal Grischun e da l’Universitad da Berna. Sco partenaris dal project èn participads perscrutadras e perscrutaders da las universitads da Friburg (prof. dr. Raphael Berthele) e da Radboud en l’Ollanda (dr. Oana Costache).
