Pervi da la digitalisaziun che progredescha vegn il cudesch stuschà adina dapli a chantun. Blers prevesan schizunt sia fin. En chaussa cudeschs ha la scola ina rolla impurtanta. Per blers è ella il sulet lieu nua ch’els vegnan en contact cun cudeschs. Desister dal cudesch fiss in sbagl. Uffants dovran cudeschs, els furman il cuntrapol al mund immaterial da las medias digitalas. In grond avantatg da las medias digitalas saja lur interactivitad. Dentant, datti insatge pli interactiv ch’in cudesch? En in cudesch san ins scriver insatge, ins sa far ureglias en ina pagina, per leger vinavant il proxim di, ins po suandar las lingias cun il det, ins po savurar vid il palpiri – cudesch vegls savuran auter che novs.
Cudeschs pon ins prender cun sai dapertut, els èn ecologics, na dovran nagina forza electrica ed ins sa reciclar els. Cudeschs pon ins emprestar, rimnar, regalar, barattar, ins als po laschar suttascriver, metter els sin curuna, puspè als prender da la curuna suenter tschient onns, ed els èn anc adina qua, il palpiri è daventà in pau mellen e fragil, ins sa dentant leger anc mintga bustab. Dapi ch’i dat cudeschs conservan els la cultura dals umans. Nus savain leger ils patratgs da filosofs che han vivì avant passa duamilli onns. Las diskettas sin las qualas jau hai scrit mia lavur da licenziat avant 30 onns, na sa dentant pli leger nagin computer. Tut sa perda en il mund immaterial digital, mo il cudesch resta. El ha in’estetica fisica, ins al po tutgar, prender enta maun. Cudeschs han ina lunga vita. Avant ch’els daventan fragils ed avant che las paginas crodan ora, ston passar in pèr tschient onns. Cudeschs respiran, vivan, vegnan vegls, sco umans.
I na sa tracta qua betg dad opponer qua il cudesch encunter las medias digitalas u viceversa. En scola stoi dar ina convivenza – u anc meglier ina cuminanza. Umberto Eco ha ditg ina giada, tgi che na legia betg, vivia ina suletta vita, tgi che legia dentant bler, vivia bleras vitas. Pelvaira, ins sa era leger senza cudeschs, dentant senza cudeschs manchentan ins ina experientscha sensitiva. Il cudesch creescha numnadamain ina relaziun intima al leger. Il cudesch ralentescha, envida da leger da maniera unilaterala, plauna e profunda, el ha in effect da schluccar, dal cudesch na vegn betg encunter ina glisch traglischanta. Uffants dovran istorgias. Cudeschs accumuleschan litteratura. En la litteratura sa mussa la superiuritad dal spiert uman. Litteratura arriva en cudeschs tar ils umans. L’uman, oravant tut uffants, dovran cudeschs, uschiglio daventa insatge mit en els.
